KRYTYCZNY PRZEWODNIK PO ŚPIEWNOŚCI
IG: _solfege
Badanie literatury przedmiotu w zakresie muzyki wokalnej i instrumentalnej wskazuje na spójność rozumienia terminu śpiewność na przestrzeni epok, gatunków i szkół.
Śpiewność to płynność i gładkość.
Śpiewność oznacza to, co jest pełne melodii.
Śpiewność jest wtedy, kiedy coś zdaje się być śpiewane, a jednak nie jest.
Śpiewność to to, co daje się zaśpiewać.
Śpiewność to melancholia i sentyment.
Śpiewność to rodzaj smutku, w którym trwa się z przyjemności.
Celem Krytycznego Przewodnika po Śpiewności jest dostarczenie zainteresowanym śpiewnością kilku cennych przykładów jej obecności w otaczającym świecie.
Inspirować miłość do muzyki, docenić jej piękno i mądrość — to osiągnąć pomoże zapoznanie się z melodiami w ich najwyższej prostocie — tymi, które są najczystszym przykładem szlachetnego tonalnego materiału. Żeby rozwinąć głos, którym taką muzykę można we własnym zakresie i dla własnej przyjemności śpiewać, potrzeba jedynie tego, co dane jest każdemu — głosu lub głosu wewnętrznego. Każda osoba, niezależnie od wieku, posiada głos, albo jego pamięć, którą może przywołać, i tym wyobrażonym głosem może wykonywać ćwiczenie śpiewania. Zaznajomienie się z melodiami powinno nastąpić naturalnie i bez wysiłku. Żadne ponadprzeciętne uzdolnienia muzyczne ani wokalne nie są wymagane. Co więcej, nie są pożądane, gdyż paradoksalnie, często stają na drodze prawdziwej muzyce, czyli tej, która nie płynie jedynie z wykształcenia, ciężkiej pracy i talentu. Głos używany w owym śpiewie powinien być najmniejszym obiektem zainteresowania. Niech ćwiczeniom przyświeca przekonanie, że muzyka daje głos do śpiewania, a nie odwrotnie — że głos funduje i warunkuje możliwość śpiewu.
Wskazane jest poświęcenie dobrej uwagi śpiewanym sylabom, bo w nich, jak w magicznych formułach, ukryta jest zdolność, która wyzwala śpiewność obecną w każdej rzeczy. W kolorach, porach dnia, częściach ciała, w smakach, miękkościach, kształtach, zapachach, w prędkościach, rozchyleniach, światłach, w pozycjach, strukturach, ruchach, następstwach, w opóźnieniach i giętkościach powinna każda zainteresowana, każdy zainteresowany i każde zainteresowane znaleźć śpiewność rozpoznaną jako swoją własną, równo dostępną, obecną wszędzie i o każdej porze.
Podążając za teorią muzyki i twórcą Małego solfeża, który był jej posłuszny, materiał Krytycznego Przewodnika po Śpiewności zaspakaja podstawowe skale europejskiego systemu tonalnego. Nadrzędną zasadą, która nadaje kolejnym ćwiczeniom śpiewność jest przyporządkowanie ćwiczeniom warstwy tekstowej w podziale na sylaby i układzie odpowiadającym kolejnym stopniom skali. Całkowicie pominięta i zastąpiona zostaje standardowa solmizacja na sylabach do, re, mi, fa, sol, la, si. Zamiast niej, użyte zostają sylaby kilkuwyrazowych stwierdzeń będących opisem emanacji śpiewności w otaczającym nas świecie. Działają one podobnie do zaklęć i, jak w 1835 roku pisał Joseph Eichendorf w wierszu Wünschelrute, budzą „pieśń śniącą siebie w każdej rzeczy”. Wybrane z Małego solfeża Józefa Karola Lasockiego melodie są proste, kompletne i atrakcyjne. Zgodnie współbrzmią z nadanym im tekstem, ale również, śpiewane a cappella, zdają najbardziej surowy sprawdzian swojej wartości jako muzyki.
CANTABILE
Po raz pierwszy termin cantabile — śpiewnie pojawia się w druku w roku 1558 w traktacie Le istitutioni harmoniche Gioseffa Zarlina. Tłumaczony jest jako „określenie tych części kantyleny, które wyjątkowo dobrze się śpiewają”. W ariach antycznych Giulia Cacciniego termin cantabile oznacza umiejętnie skonstruowaną, dającą się dobrze śpiewać melodię, charakteryzującą się prostotą i brakiem dramatycznego afektu. Z końcem XVII wieku słowo cantabile pojawia się na terenie krajów niemieckojęzycznych. Strona tytułowa Inwencji trzygłosowych Jana Sebastiana Bacha poleca zbiór utworów na fortepian jako „pomoc w nabywaniu śpiewnego stylu gry”. Śpiewnie od początku XVIII wieku jest pomocniczym określeniem tempa i wyrazu, łączonym najczęściej z tempami wolnymi. Według Johanna Joachima Quantza cantabile ma jednak własne tempo, które jest dla niego idiomatyczne. Śpiewnie rozumiane jako wskazówka artykulacyjna oznacza nie tyle następstwo dźwięków o określonym charakterze, co sposób ich łączenia ze sobą. Śledzenie ewolucji terminu od lat dwudziestych XVIII wieku ujawnia poszerzenie jego rozumienia — cantabile staje się nie tylko określeniem melodii dającej się zaśpiewać lub oznaczeniem lirycznego charakteru muzyki. To idiom oznaczający jednocześnie powolne tempo, realizowane na tle regularnie poruszającego się basu rubato i towarzyszące mu spontaniczne ornamentowanie linii melodycznej.
Cantabile pojawia się we Francji z początkiem XIX wieku, a jego popularność dokumentuje literatura pedagogiczna wiodących nauczycieli fortepianu tego okresu. Zenit popularności cantabile przypada na utwory z gatunku opera seria i muzyki fortepianowej tworzonej w latach 1820 — 1850. W kompozycjach Fryderyka Chopina powstających w Paryżu w latach 1828-1846 znaleźć można piętnaście oznaczeń cantabile. Cantabile Chopina wyróżniają trzy cechy składające się na szczytowy moment popularności tego idiomu w muzyce instrumentalnej. Są to wspomniane wcześniej powolne tempo, elastyczne rubato na regularnie poruszającym się basie i spontaniczne dekorowanie lirycznej linii melodycznej.
Zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci